Symbolen, helden, rituelen en waarden van straatcultuur

Symbolen, helden, rituelen en waarden van straatcultuur.

Culturele verschillen tonen zich op verschillende manieren. Van de vele uitdrukkingen die worden gebruikt om cultuuruitingen te beschrijven, schreef Geert Hofstede over vier begrippen die het brede cultuurbegrip vrij volledig bestrijken: symbolen, helden, rituelen en waarden. In het boek van Hofstede zijn de vier begrippen afgebeeld als schillen van een ui, waarmee wordt aangegeven dat symbolen de meest oppervlakkige waarden en de diepste lagen van een cultuur vertegenwoordigen, met helden en rituelen daartussenin (Geert Hofstede, 2002).

Hoe zit het met de vier begrippen in de straatcultuur?

Symbolen: Taalgebruik is een van de symbolen van straatcultuur. Op www.straatwoordenboek.nl kun je een kijkje nemen naar de verschillende straatwoorden die toegepast worden op de straatcultuur. Eveneens is kledingdracht een uiting van de symbolen van straatcultuur, meer hierover kun je zien in de documentaire ‘Mocromode’ geproduceerd door VPRO-Dorst.

Helden: Scarface, Godfather en Tupac zijn een aantal rolmodellen binnen de straatcultuur. Het gaat om iconen die in een korte tijd veel geld hebben verdiend. Het zijn personen die niet terugdeinzen voor agressie en/of criminaliteit en die veel waarde hechten aan broederschap (vrienden die eeuwige trouw beloven).

Rituelen: Onder de jongeren wordt er zelden tot nooit gegroet met een hand schudding. Men groet elkaar met een boks. Ook rappers gebruiken dit al jaren. De boks is gaandeweg bijna volledig geïntegreerd in onze samenleving. Niet alleen jongeren van de straat maar bijna alle jongeren hebben de boks geaccepteerd als groet. Ook Obama paste de boksgroet frequent toe tijdens zijn presidentschap.

Waarden: Een aantal slogans die de waarde weerspiegelen in de straatcultuur zijn: Get rich or die trying’ en ‘Weet wat je zegt, maar zeg nooit wat je weet.’ De maatschappelijke normen en waarden die wij kennen in Nederland gelden niet in de straatcultuur. Het handelen in harddrugs wordt niet gezien als slecht. Het vermoorden of opdracht geven tot moord is rechtvaardig als het gaat om verraad. Aan de andere kant, is een kogel vangen voor je ‘mattie’ (vriend) een heldendaad. In de film Godfather is te zien dat Michael Corleone zijn bloedbroer Fredo laat omleggen omdat Fredo een verrader blijkt te zijn. Een sterke scene uit de film die de straatcultuur laat zien dat hard zijn en op je strepen staan onwijs belangrijk is, ook tegenover je familie

Ik doe me werk en ga door. Maar eigenlijk…

‘Ik leef als een kameleon’

Jongeren hebben veel lagen tot je bij hun ware identiteit komt. De straat vormt je en zorgt dat je in de basis altijd met een boze blik over straat loopt. Vaak komt er ook nog bovenop dat je vanuit huis te maken hebt met een sterke hiërarchie waar de vader op één staat en daarna de grote broer.

Ik gaf laatst een training waarbij een westerse docent schrok van de openbaring die hij had ervaren tijdens één van onze oefeningen. Een van zijn leerlingen begrensde het agressieve gedrag van de acteur niet. De acteur was van niet-westerse afkomst en zij gaf aan dat ze gewoon haar werk zo snel mogelijk wou afmaken en vervolgens wegging zonder de agressie te benoemen of de agressor te begrenzen. ‘Ik heb vanuit mijn cultuur geleerd dat het beter is om gewoon mijn mond te houden en mijn werk af te ronden en weg te gaan.’

Toen we bij desbetreffende dame gingen doorvragen waar die strategie vandaan kwam gaf ze aan dat ze vaak problemen had met haar broer. Wanneer ze zijn gedrag begrensde werd ze vaak door de familie als verkeerd gezien. Ze moet respect hebben voor haar broer en gewoon niet zo moeilijk doen. Ze werd door haar familie gezien als iemand die snel uit haar sloffen schiet omdat ze aangaf wat ze niet fijn vond. Omdat haar familie dat zo vond zag ze dat als de waarheid. Haar gedrag nam ze mee naar haar werk en school. Ze gaf nooit aan wat ze van iemand zijn gedrag vond en deed haar werk zoals het hoorde ondanks nare momenten die ze weleens heeft meegemaakt.  

Wat je ziet, is wat je wordt.

‘Meester, ik ga sowieso coke pushen.’

Er is een tekort aan rolmodellen met een etnische afkomst die een succesvolle carrière uitoefenen. Iemand als Mariam Noor, de Deens-Somalische ingenieur die een oplossing heeft gevonden voor lekkende hartkleppen wordt nauwelijks in het daglicht gezet. Dit leidt er toe dat jongeren voornamelijk rolmodellen zien die vooral door hiphop bekend zijn geworden. Nadeel daarvan is dat hiphop een gangster imago heeft. Het is dan ook niet gek dat de populairste niet-westerse rapper BOEF heet. Er wordt een beeld voor de jongeren gevormd dat jointjes roken, inbreken en het invoeren van cocaïne normaal is in onze huidige maatschappij.  Ookal druist dat in tegen de eigen cultuur en het geloof van jongeren.

Ik was een keer aan het lesgeven op een MBO school. Op een gegeven moment sprak ik de jongeren toe over hun motivatie en waarom school van belang is voor hun toekomst.  Een leerling stak zijn vinger op en zei: “Meester, weet je, u heeft wel gelijk, maar ik ga sowieso coke pushen. Dat leven lijkt mij gewoon echt hard en iedereen doet het.”

Een rolmodel creëren waar kinderen zich aan kunnen spiegelen is van essentieel belang.